Haki zako kama mtoto nchini Uswidi
Dina rättigheter som barn i Sverige – swahili
Nchini Uswidi unachukuliwa kuwa mtoto hadi ufike umri wa miaka 18. Mkataba wa Umoja wa Mataifa wa Haki za Mtoto, unaoitwa Mkataba wa Watoto, ni sheria nchini Uswidi. Mkataba wa Haki za Mtoto unasema haki ambazo watoto wote wanazo. Pia kuna sheria nyingine nchini Uswidi zinazolinda watoto. Hapa unaweza kusoma kuhusu baadhi ya haki na sheria maalum zilizopo ili kuwalinda watoto.
Watoto wote wana haki ya kuwa huru kutokana na dhuluma. Hakuna mtu mzima anayeweza kukupiga, kukupiga teke, kukusukuma, kuvuta nywele zako au kukutishia.
Wasiliana na polisi kwenye simu 114 14 ikiwa unadhulumiwa.
Ukiwa hatarini, piga simu 112.
Tembelea tovuti ya kutahadharisha ya SOS sosalarm.se
External link, opens in new window.
Ndoa za utotoni ni marufuku
Katika nchi mbalimbali kuna vikomo tofauti vya umri unapozingatiwa kuwa mtu mzima na unapozingatiwa kuwa mtoto. Sheria za kuolewa hutofautiana kati ya nchi mbalimbali.
Nchini Uswidi wewe ni mtoto hadi siku unapofikisha umri wa miaka 18, na kabla ya hapo huwezi kuolewa.
Hii ni kwa sababu inaaminika kwamba mtoto hapaswi kubeba jukumu linaloambatana na kuishi katika ndoa. Ndoa za utotoni zinaweza kusababisha watoto kujihisi vibaya kimwili na kisaikolojia kwa sababu mtoto anaweza kuathiriwa katika ukuaji wake kama mtu binafsi na kuishi maisha anayostahili.
Unapofika umri wa miaka 18, unaweza kuamua iwapo unataka kuolewa na ikiwa ndivyo, na nani. Hakuna mtu anayeweza kumlazimisha au kumdanganya mtu yeyote kwenye ndoa. Ni kinyume cha sheria kujaribu kumlazimisha au kumdanganya mtoto kusafiri kwenda nchi nyingine kuolewa. Pia ni uhalifu unaoweza kusababisha kifungo. Pia ni kinyume cha sheria kumlazimisha mtoto kuishi katika uhusiano unaofanana na ndoa. Wakati mtu mzima anafanya ngono na mtoto aliye chini ya umri wa miaka 15, inazingatiwa kuwa ubakaji.
Ikiwa mtu yuko chini ya umri wa miaka 18 na ameolewa
Ikiwa mmoja wa mwanandoa alikuwa chini ya umri wa miaka 18 alipoolewa, ndoa hiyo itabatilishwa nchini Uswidi.
Ikiwa uko chini ya umri wa miaka 18 na unaomba hifadhi pamoja na mtu uliyeolewa naye, badala ya kuwa na wazazi wako, unachukuliwa kuwa mtoto asiyeandamana na mtu mzima. Kisha utapata mlezi ambaye atakusaidia kuwasiliana na mamlaka.
Hapa unaweza kumgeukia
Ikiwa una maswali au unahitaji msaada, unaweza kuzungumza na mwalimu, mshauri au mhudumu. Unaweza pia kutumia Swedish Migration Agency au huduma ya ustawi wa kijamii ya manispaa. Ikiwa una mlezi, unaweza pia kumtegemea.
Iwapo unaogopa kwamba wewe au mtu unayemjua ataolewa, unaweza kupiga simu kwa polisi kwenye nambari 114 14.
Ukeketaji wa wanawake ni marufuku
Ukeketaji wa wanawake au tohara ya wanawake kama wengine wanavyouita, hutokea katika sehemu nyingi ulimwenguni. Ukeketaji wa wanawake ni pale unapokata au kushona sehemu nyeti ya nje ya msichana au kuiharibu kwa njia nyingine. Hakuna mtu anayeruhusiwa kufanya utaratibu kama huo kwa msichana, hata ikiwa imekuwa desturi katika familia.
Ukeketaji wa wanawake ni marufuku kabisa nchini Uswidi na huchukuliwa kuwa uhalifu mkubwa. Mtu yeyote ambaye amekeketwa hataadhibiwa.
Wasiliana na polisi kwa simu 114 14 ikiwa unaogopa kwamba wewe au mtu unayemjua atakeketwa. Unaweza pia kupiga simu kwa nambari ya usaidizi wa kitaifa wa wanawake wa Uswidi (Kvinnofridslinjen) kwenye 020-50 50 50 ili upate ushauri na usaidizi. Kvinnofridslinjen nambari ya usaidizi wa kitaifa wa wanawake ambao wamekabiliwa na vitisho au dhuluma.
Youmo – Nimechanganywa kiasili, ninawezaje kupata msaada? (kwa Kiswidi)
External link.
Una haki ya kuepuka dhuluma na ukandamizaji unaohusiana na heshima
Katika baadhi ya familia na koo, ni muhimu kwamba hakuna sifa mbaya kuhusu familia. Kunaweza kuwa na sheria kuhusu nguo ambazo mtu anaweza kuvaa, ni nani unayeweza kuchangamana naye, kwamba huwezi kuwa pamoja na kuoa mtu unayetaka au kusoma na kufanya kazi na kile unachotaka.
Sheria hizi huwa kali zaidi kwa wasichana, lakini pia kuna sheria zinazotumika kwa wavulana. Ikiwa sheria zinakufanya utendewe vibaya au kuadhibiwa, inaitwa unyanyasaji au ukandamizaji unaohusiana na heshima. Baadhi yao wanaweza kuchapwa, kutishiwa au kuitwa majina mabaya. Kumpitisha mtu kwa hii kunakiuka Mkataba wa Haki za Mtoto na sheria ya Uswidi.
Wakati fulani watoto hulazimika kuwaangalia ndugu zao kwa sababu familia ina wasiwasi kwamba uvumi utaenezwa kuwahusu. Lakini watu wote wana haki ya kuishi maisha yao jinsi wanavyopenda. Hii inatumika bila kujali dini au utamaduni wa mtu na nchi au familia yake. Watoto wote wana haki ya kuishi maisha yao na hawapaswi kumdhibiti mtu mwingine.
Hapa unaweza kumgeukia
Ikiwa wewe au mtu unayemjua yuko katika mazingira magumu, unaweza kumwendea mwalimu wa shule yako, huduma ya ustawi wa kijamii katika manispaa yako au Swedish Migration Agency ili upate msaada. Pia kuna mashirika mbalimbali yanayotoa usaidizi na taarifa kuhusu dhuluma na ukandamizaji unaohusiana na heshima.
GAPF – Riksorganisation mot hedersvåld (kwa Kiswidi) External link, opens in new window.: Hapa unaweza kupata usaidizi ikiwa wewe mwenyewe au mtu mwingine anafanyiwa dhuluma au ukandamizaji unaohusiana na heshima. Unaweza kupiga simu 08-711 60 32, barua pepe au gumzo.
Kärleken är fri (kwa Kiswidi): External link, opens in new window. Hapa unaweza kupata usaidizi kupitia gumzo na barua pepe ikiwa una maswali kuhusu dhuluma au ukandamizaji unaohusiana na heshima, haki, mapenzi, ndoa ya kulazimishwa au ukeketaji.
Tris – Tjejers rätt i samhället (kwa Kiswidi) External link, opens in new window.: Hapa unaweza kupata usaidizi ikiwa unahisi kuwekewa vikwazo na familia au jamaa zako, au unatishiwa au kudhulumiwa unapojaribu kufanya maamuzi yako mwenyewe. Piga simu 010-255 91 91.
Usawa wa watu wote
Nchini Uswidi, kuna sheria kadhaa zinazohusika na ukweli kwamba watu wote wana thamani sawa na haki sawa. Tunapaswa kuwa na haki na fursa sawa bila kujali sisi ni nani, jinsi tulivyo, tunakotoka, tunachoamini, tunayempenda au jinsi tunavyofanya kazi.
Kuna sheria za kumzuia mtu kubaguliwa au haki zake kukiukwa. Kama binadamu, tunaruhusiwa kuhisi, kufikiri na kuamini tunavyotaka lakini haturuhusiwi kufanya chochote. Imeelezwa katika katiba kwamba watu wote wana haki ya kueleza mawazo yao, maoni na hisia mradi tu hawamuudhi mtu mwingine yeyote. Ni lazima sote tuheshimu haki ya binadamu wenzetu ya utambulisho wao na machaguo ya maisha.
Usawa wa kijinsia
Usawa unamaanisha kwamba wavulana na wasichana wanapaswa kuthaminiwa kwa usawa na kuwa na fursa sawa maishani. Pia inamaanisha kwamba wanaume na wanawake watu wazima lazima wawe na haki na wajibu sawa. Lazima wawe na uwezo sawa wa kuathiri jamii na maisha yao wenyewe.
Miaka 100 iliyopita haikuwa hivyo nchini Uswidi. Wakati huo, wanawake hawakuwa na ushawishi mkubwa wa kujieleza katika maisha yao. Wengi wa waliosoma na kufanya kazi walikuwa wanaume, huku wanawake wakikaa nyumbani na kuwalea watoto, kufanya usafi na kufua nguo. Tangu wakati huo, mengi yamebadilika.
Katika familia nyingi nchini Uswidi leo, wazazi wote wawili hufanya kazi na kusoma na watoto wako katika shule ya chekechea, shule na kituo cha baada ya shule wakati wa mchana. Nyumbani, wazazi wote wawili mara nyingi husaidiana kufanya usafi, kuosha, kufanya ununuzi na kupika, na kuwalea watoto pamoja,
Ili jamii iwe na haki kadiri iwezekanavyo na kuwapa wanawake na wanaume uwezo sawa wa kuathiri jamii na maisha yao wenyewe Riksdag ya Uswidi imeamua kuhusu malengo mbalimbali ya usawa.
Malengo yanahusu:
- wanaume na wanawake lazima wawe na fursa sawa ya kujitegemea kifedha ili kwamba hakuna mtu anayemtegemea mwingine kifedha
- wavulana na wasichana lazima wapate ufikiaji sawa wa elimu na haki ya kuchagua kile wanachotaka kusomea
- wanaume na wanawake lazima wawe na fursa sawa ya kuamua kuhusu miili yao wenyewe na unyanyasaji wa wanaume dhidi ya wanawake unapaswa kukoma
- kazi inayofanyika nyumbani lazima igawanywe kati ya wanaume na wanawake. Inamaanisha kwamba akina dada na kaka katika familia moja wanapaswa kusaidia pia vivyo hivyo katika mambo yanayohitaji kufanywa.
Utambulisho wa kijinsia na mwelekeo wa kingono
Nchini Uswidi, kila mtu ana haki ya utambulisho wake mwenyewe wa kijinsia na mwelekeo wa kingono. Utambulisho wa kijinsia unahusu jinsia unayohisi, bila kujali kile ambacho wengine wanatarajia. Mwelekeo wa kingono unahusu jinsia ambayo mtu anavutiwa na kupenda. Una haki ya kupenda na kuwa na yeyote unayetaka, bila kujali iwapo mtu huyo ni wa jinsia sawa au tofauti na yako.
Ikiwa hutaki, huna wajibu wa kufichua kwa wengine mwelekeo wako wa kingono au utambulisho wako wa kijinsia. Hakuna mwelekeo wa kingono au utambulisho wa kijinsia unaovunja sheria, lakini ni kinyume cha sheria kumtendea mtu kwa njia isiyo ya haki au mbaya zaidi, kwa mfano shuleni au katika shirika, kwa sababu ya mwelekeo wa kingono au utambulisho wa kijinsia wa mtu huyo.
Hapa unaweza kumgeukia
Kuna mashirika kadhaa tofauti na mapokezi ya vijana unayoweza kugeukia ikiwa unataka kupata maelezo zaidi au unahitaji usaidizi.
RFSL (kwa Kiswidi) External link, opens in new window.
Kupitia shirika hili unaweza kuungana na watu wengine wa LGBTQI, kushiriki katika shughuli mbalimbali na kupata usaidizi. Pia wana mtandao wa watu ambao ni wageni nchini Uswidi, RFSL Newcomers (kwa Kingereza) External link, opens in new window..
UMO – kuhusu ngono, afya na mahusiano (kwa Kiswidi) External link, opens in new window.
UMO ni tovuti ya kila mtu mwenye umri wa miaka 13–25 ambapo unaweza kusoma zaidi kuhusu mwelekeo wa kingono na utambulisho wa kijinsia.
Ubaguzi wa rangi
Ubaguzi wa rangi huchukulia kwamba watu wanaweza kugawanywa katika vikundi tofauti na kwamba watu wa vikundi fulani hawana thamani. Inaweza, kwa mfano, kuwa kuhusu kugawanya watu kulingana na rangi ya ngozi, utamaduni au dini.
Nchini Uswidi kuna sheria za kuwalinda watu dhidi ya kuathiriwa na ubaguzi wa rangi. Kwa mfano ni marufuku kumnyima mtu kazi au makazi kwa sababu ya jina au asili ya mtu. Pia ni marufuku kuvaa vito na nguo zilizo na swastika, maandishi au ishara nyingine ambazo ni za ubaguzi wa rangi au za kukera kikundi fulani. Pia hairuhusiwi kueneza taarifa kwamba kikundi au mtu hana thamani kwa sababu ya, kwa mfano, rangi ya ngozi au dini.
Wakati mwingine unapotendewa vibaya, inaweza kuwa ngumu kujua iwapo kile ambacho unapitia ni kinyume cha sheria au la. Zungumza na mtu unayemwamini kuhusu kilichotokea, kama vile mwalimu au mtu mwingine unayemwamini.