ጥዕና

መርመራ ዓይኒ

መነጸር ዓይኒ ዘድልየካ ምስ ዚኸውን፥ ፍሉይ ሓገዝ ገንዘብ ካብ ”ሚግራሾንስቨርከት” ንምርካብ ክተመልክት ትኽእል ኢኻ። ብድሕሪኡ ድማ፡ ምስ እንዳ መነጸር-ዓይኒ ቆጸራ ትገብር።

መውቃዕትን ጾታዊ-ዓመጽን

ብዙሓት ሓተትቲ ዑቕባ ኣዋልድ፡ ኣብቲ ናብ ሽወደን ንምምጻእ ዝነበረን ናይ ስደት ጕዕዞ፥ ወይ ኣብ ሃገረን ከሎዋ፡ መውቃዕቲን ወይ ውን ጾታዊ ዓመጽን ኣጋጢሙወን ዝነበራ እየን። ኣብ ህይወትካ ብኸምኡ ዓይነት ተሞኩሮ ምሕላፍ፥ ኣካላዊን ስነ-ልቦናዊን መጕዳእቲ ስምዒት ይሓድገልካ እዩ። ይኹን እምበር ሓገዝ ግን ክትረክብ ድማ ትኽእል ኢኻ። ንኣብነት ንስኺ፡ ኣብቲ ናይ ጥዕና መርመራ ትገብርሉ ጊዜ፥ ብዛዕባ እዚ ነገር’ዚ ምስቶም ሰራሕተኛታት ሕክምና፥ ወይ ውን ምስ ናይ መንእሰያት መቕበል ሕክምና፥ ምናልባት ውን ምስታ ኣብ ቤትትምህርትኺ ትርከብ ነርስ ወይ ”ኣማኻሪት-ተመሃሮ” (kuratorn) ክትዛረቢ ትኽእሊ ኢኺ። ንሳቶም፡ እቲ ልክዕ ንዓኺ ዚኸውን ሕክምና ብኸመይ ከም ትረክቢ ኪሕግዙኺ እዮም።

ኣብ ሃገር ሽወደን ዘግጣም ኵሉ ዓይነት ጾታዊ ዓመጽ፥ ዘይሕጋዊን ገበንን እዩ። ኵሉ ጊዜ፡ እቲ ኣብ ልዕሌኺ መጕዳእቲ ዘብጽሐ ሰብ፥ እቲ ናይቲ ዝገበሮ ፍጻሜ ሓላፍነት ዚስከም፡ ንሱ እዩ። ንስኺ ስለ ዝተወቓዕኪ፡ ወይ ጾታዊ-ዓመጽ ኣብ ልዕሌኺ ስለ ዝተፈጸመ፥ ክትውንጀሊ ብፍጹም ኣይግባእን እዩ። እዚ ድማ፡ ኣብ ነንሕድሕድኩም እንታይ ዓይነት ዝምድና ከም ዘሎኩም ብዘየገድስ፥ ዘገልግል ሕጊ እዩ። ንኣብነት፡ ኣብ መንጎ ሰብ ሓዳር ዘጋጥም ጾታዊ-ዓመጽ፥ ከምኡ ውን ነቲ ብወለዲ ኣብ ልዕሊ ደቆም ዚፍጽም መውቃዕቲ ውን፥ እዚ ሕጊ’ዚ ይምልከቶ እዩ። ሓደ ዓቢ ሰብ (ዓቕሚ ኣዳም ዝበጽሐ ሰብ)፥ ምስ ሓንቲ ትሕቲ 15 ዓመት ዝዕድሚኣ ቆልዓ፥ ጾታዊ ርክብ ምስ ዚገብር፥ ከም ጾታዊ-ዓመጽ እዩ ዚቝጸር። ኣብ ሃገር ሽወደን፡ ንሓንቲ ጓል ብምስግዳድ ወይ ብምትላል ከም ትምርዖ ምግባር፥ ገበን እዩ። ትሕቲ 18 ዓመት ዝዕድሚኦም ቆልዑ ውን፡ ንኺምርዓዉ ክልኩል እዩ።

ምስ ፖሊስ ብቑጽሪ ስልኪ 114 14 ክትራኸቢ(ብ) ትኽእሊ ኢኻ፥ እንተ ደኣ ኣብ ልዕሌኻ(ኻ) መውቃዕቲ ወይ ጾታዊ-ዓመጽ ተፈጺሙኪ፥ ወይ ውን ንስኺ ብኣስገዳድ ንኽትምርዓዊ ዘፍርሓኪ ሃለዋት ምስ ዚህሉ እዩ። እቲ ሓደጋ ኣዝዩ ህጹጽ ነገር ምስ ዚኸውን፡ ብቑጽሪ ስልኪ 112 ናብ ፖሊስ ክትድውሊ ይግባእ።

ግርዘት (ምጕንዳብ ጾታዊ መሳርዕ)

ምጕንዳብ ጾታዊ መሳርዕ ጓል ኣንስተይቲ ዝበሃል፥ ወይ ውን ገሊኦም ሰባት “ግርዘት” ኢሎም ከም ዚጽውዕዎ፥ እቲ ነቲ ጾታዊ መሳርዕ ጓል ኣንስተይቲ ክትቆርጾ ወይ ክትሰፍዮ ወይ ድማ ብኻልእ መገዲ መጕዳእቲ ክተስዕበሉ ከሎኻ እዩ።

ኣብ ሽወደን ጾታዊ መሳርዕ ጓል ኣንስተይቲ ምጕንዳብ (ምግራዝ) ምሉእ ብምሉእ ዝተኸልከለ ኮይኑ፥ ከምኡ እንተ ፈጺምካ ድማ፡ ከም ከቢድ ገበን ዚርአ እዩ። እታ ኣብ ልዕሊኣ ጾታዊ ምጕንዳብ (ግርዘት) ዘጋጠማ ሰበይቲ፥ ኣካላዊን ስነ-ልቦናዊ ሽግራት ከጋጥማ ይኽእል እዩ። ስለዚ፡ እንተ ደኣ ከምኡ ነገር ኣብ ልዕሌኺ ተፈጺሙ ኮይኑ፥ ብሰንኪ ናቱ ድማ ጸገም ዘጋጥመኪ ምስ ዚህሉ፥ ካብ ቤት ሕክምና ሓገዝ ኪግበረልኪ ይኽእል’ዩ። ምስታ ናትኪ ናይ ቤትትምህርቲ ነርስ ወይ ምስ ናይ መንእሰያት ምቕባል ሕክምና ወይ ውን ምስ ማእከል ክንክን ጥዕና ተዘራረቢ።

ኣብዚ፡ ብዛዕባ ምጕንዳብ ጾታዊ መሳርዕ ጓል-ኣንስተይቲ ብዝበለጸ ኣንብብ

ኣብዚ፡ ብዛዕባ ”ምእንተ-ክብሪ” ተባሂሎም ዚፍጸሙ ዓመጻት ብዝበለጸ ኣንብብ

ብጾታዊ ርክባት ዝመሓላለፉ ሕማማት

ካብ ብጾታዊ ርክብ ዝመሓላለፉ ሕማማት ከመይ ጌርካ ከም ትከላኸልን፥ ንኻልኦት ውን ብኸመይ ካብ ምልካፍ ከም ተድሕንን ክትፈልጥ መሰል ኣሎካ። ኣብነታት ናይቶም ብጾታዊ ርክብ ዝመሓላለፉ ሕማማት፥ ክላሚድያ፡ ሄፓታይተስ፡ ጎኖርያን ኤች. ኣይ. ቪን. እዮም። ከምዚ ዓይነት ሕማም ከም ዘሎካ ትፈልጥ እንተ ዄንካ፥ ኣብቲ መርመራ ጥዕና ትገብረሉ ጊዜ፡ ክትነግር ይግብኣካ(ኪ) እዩ። እዚ ድማ፡ ምእንቲ ሕክምና ክትረክብን፡ ንኻልኦት ሰባት ውን ንኸይትለክፍን ብማለት’ዩ። ተለኺፍካ ምህላውካን ዘይምህላውካን ርግጸኛ እንተ ዘይኴንካ፥ ሰራሕተኛታት ቤትሕክምና ናሙና ኪወስዱልካ ይኽእሉ እዮም።

መከላኸል-ጥንሲን ናይ ኣዴታት ክንክን-ሕማምን

ኣብ ሽወደን ስደተኛታት ኣንስቲ፡ ናይ ኣዴታት ክንክን-ሕማምን ናይ ሕርሲ-ክንክን ምርካብን ብናጻ’ዩ ዚግበረለን። ኣብ ርእሲኡ ውን፡ ንስኺ ናይ ”መከላኸሊ ጥንሲ ምኽሪ” ብነጻ ክትረኽቢ መሰል ኣሎኪ እዩ። እዚ ድማ፡ መታን ንስኺ ባዕልኺ ክትወልዲ ትደልዪ ምዃንኪ ንምውሳን ክትክእሊ ብማለት’ዩ። ወዲ ይኹን ጓል፡ ብኸመይ ንገዛእ ርእሶምን ንኻልእን - ካብ ምጥናስን ምውላድን ኪከላኸሉ ከም ዚኽእሉ፥ ሓበሬታ ናይ ምርካብ መሰል ኣሎዎም። ንስኺ ጓል ኣንስተይቲ፡ ብኣጋጣሚ እንተ ደኣ ጠኒስኪ፥ ግን ድማ ቆልዓ ንኽትወልዲ ድሌት ምስ ዘይህልወኪ፥ ነቲ ጥንሲ ክትሰድዮ መሰል ኣሎኪ።

ስነ-ኣእምሮኣዊ ዘይምጥዓይ

ከም ስደተኛ ዄንካ፡ ናይቲ ኣእቲኻዮ ዘሎኻ ናይ ዑቕባ ምርካብ ምልክታ እናሓሰብካ፥ ንመጻኢ ጊዜ እንታይ ኮን ከጋጥም ይኽእል ይኸውን እናበልካ ምጭናቕ ልሙድ ነገር እዩ። ገለ ካልኦት ውን፡ ወይ ካብቲ ኣብ ልዕሊአን ዘጋጠመ ጽዩፍ ነገራት፥ ወይ ውን ብናይ ስድራቤት ናፍቖት፥ ሕማቕ ኪስምዐን(ዖም) ይኽእል እዩ። ኣብነታት ናይ ስነ-ኣእምሮኣዊ ዘይምጥዓይ፥ ጭንቀት፡ ድቃስ ምስኣን፡ ጓሂን ቅዛነትን ኪስምዓካ ከሎ እዩ።

ኣብቲ ትነብርሉ(ረሉ) ዘሎኻ ከባቢ ካብ ዚርከብ ቤት-ሕክምና፥ ሓገዝ ክትረክብ ትኽእል ኢኻ። ምስታ ናትኪ(ካ) ናይ ቤትትምህርቲ ነርስ፥ ወይ ውን ምስታ ”ኣማኻሪት-ተመሃሮ” (kuratorn) ክትዘራረቢ(ብ) ትኽእሊ ኢኺ።

ዓቕማዊ-ጕድለት (ስንክልና)

ዓቕማዊ-ጕድለት (ስንክልና) ዚበሃል፥ ብመጕዳእቲ ወይ ብሕማም ምኽንያት፥ ንኣብነት ምንቅስቓስ ዘይትኽእል፡ እዝንኻ ዚጻንዓካ ወይ ውን ንምዝራብ ወይ ንምርዳእ ጸገም ምስ ዚህልወካ እዩ። ዓቓምዊ-ጕድለት ምስ ዚህልወካ፡ መዓልታዊ ህይወትካ ንምምራሕን፥ ኣብ ቤትትምህርቲ ወይ ምስ “ሚግራሾንስቨርከት” ንምዝርራብ ኣብ ትደልየሉ እዋን፥ ናይ ግብራዊ መፍትሒ ደገፍ ንኽትረክብ መሰል ኣሎካ። ዓቕማዊ-ስንክልና ስለ ዘሎካ፡ ነቲ ናይ ዑቕባኻ ምልክታ ጽልዋ ኣይገብረሉን እዩ። ዓቕማዊ-ስንክልና ምስ ዚህልወካ፥ ኣብቲ መርመራ ጥዕና ትገብረሉ ጊዜ፥ ዓቕማዊ-ጕድለት ከም ዘሎካ ክትዛረብ ትኽእል ኢኻ።